Bir zamanlar zebraların çarpıcı deseninin kamuflaj sayesinde büyük yırtıcılara karşı korunma sağladığını düşünüyorduk. Ancak, artık bu siyah-beyaz cümbüşün zebraları büyük yırtıcılar yerine küçük kan emicilerden koruduğunu biliyoruz. Ama bu tam olarak nasıl gerçekleşiyor? Yeni yapılan bir çalışmada bilim insanları bu göz alıcı çizgilerin işleyişini araştırıyor.
Birkaç yıl önce İngiltere’deki Bristol Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından yürütülen bir çalışma, zebra çizgilerinin sinek ısırıklarına karşı oldukça iyi bir koruma sağladığını ortaya koydu. Bu çalışmada atların sırtına farklı desenlerde battaniyeler koyup at sineklerinin davranışlarını filme alan bilim insanları çeşitli şerit ve dama tahtası tasarımlarının etkilerini test etti.
Şimdi aynı ekibin üyeleri, haşerelerin nefret ettiği çizgilerin hangileri olduğunu daha iyi anlamak için benzer bir yöntem kullanıyor.
İngiltere’deki Bristol Üniversitesi’nden evrimsel ekolojist Tim Caro, “At sineklerinin çizgili nesnelere konmaktan kaçındığını biliyorduk,” diyor. “Bir dizi çalışma bunu kanıtladı, ancak çizgilerin hangi yönlerinin onları uzak tuttuğu hâlâ net değildi.”
“Çizgilerin inceliği mi? Siyah ve beyazın kontrastı mı? Nesnelerden yayılabilen polarize sinyal mi? Bunu öğrenmek için atların üzerine örtülmüş farklı desenli bezler kullanarak araştırmaya başladık ve at sineklerinin bu farklı desenlerle etkileşimini filme aldık.”
Bu çalışma sonucunda gördük ki at sinekleri en çok büyük ve koyu renkli nesnelere ilgi duyuyor. Deneyler sırasında at sineklerinin en çok gri ve desensiz battaniyelere konduğunu gözlemledik. Buna karşılık koyu renk biraz beyazla kırıldığında, sinekler yaklaşmaya daha az istekli hale geliyor.
Farklı konumlara yerleştirilmiş büyük, siyah üçgenlere sahip paltoların sinekler arasında bir sonraki en popüler tasarım olduğu görülürken, bunu küçük dama tahtası desenlerine sahip paltolar izledi. Sinekler en çok çizgili battaniyelerden uzak durdu ve bu çizgili battaniyeler arasında da en az sineği çeken yüksek kontrastlı çizgilere sahip olanlardı.
Araştırmacılara göre işin püf noktası, at sineklerinin görüş alanındaki büyük ve koyu renkli bir hedefin güçlü hatlarını ortadan kaldırmak ki bu da siyah beyaz şeritlerin oldukça iyi yaptığı bir şey. Başka bir deyişle, bu çizgiler zebraların daha az hedef gibi görünmesini sağlıyor.
Caro, “Bu durum, herhangi bir toynaklı hayvanın genel hatlarının net görünümünün azaltılmasının, ektoparazit saldırısının azalması açısından faydalı olacağını gösteriyor” diyor.
Bu çalışmanın bulgularına göre, at sinekleri herhangi bir optik illüzyon etkisi ya da ışık polarizasyonu (zebranın belirli kısımlarının daha parlak görünmesi) nedeniyle rahatsız olmuyor. Sonuçta bir tür kamuflaj görevi gören ince çizgilerden oluşan desen; aslında büyük yırtıcılara karşı değil, küçük yırtıcılara karşı bu şekilde koruyor.
Bilim insanları yıllardır zebra çizgilerinin amacını anlamaya çalışıyordu – daha önce bunların bir tür ısı kontrol mekanizması ya da yaklaşan at sineklerinin kafasını karıştırmanın bir yolu olduğu öne sürülmüştü.